Ocena skuteczności preparatu Calmapherol SC w leczeniu atopowego zapalenia skóry. Terapia atopowego zapalenia skóry.
Evaluation of Calmapherol SC efficacy in the treatment of atopic dermatitis. Therapy of atopic dermatitis Summary
Introduction: Atopic dermatitis (AD) is a chronic skin disease whose main symptoms are skin lesions, dry skin and itching as well as periods of exacerbation and remission. Clinical symptoms of AD have a significant socioeconomic impact. Key elements of AD treatment are skin care and aggressive anti-inflammatory therapy, when needed. Taken together, they reduce AD symptoms.
Aim: The aim of the study was to assess the effectiveness of Calmapherol SC in AD therapy.
Materials and methods: The study included 77 patients with diagnosed AD. The effectiveness of Calmapherol SC in the treatment of AD was evaluated during one control visit based on the assessment of severity of skin lesions after applying Calmapherol SC. Patients also assessed the severity of itching and sleep disorders.
Results: The improvement of skin condition was observed after therapy with Calmapherol SC in all patients included in study. Statistically significant reductions of AD symptoms were observed during a control visit after therapy with Calmapherol SC. Moreover, the reduction of itching and sleep disorder was also observed.
Conclusion: Calmapherol SC is an effective non-steroidal cream in the topical treatment of AD. The results support the use of Calmapherol SC in the skin care therapy of patients with AD.
Keywords: atopic dermatitis, atopic dermatitis therapy, skin care, Calmapherol SC, SCORAD.
Słowa kluczowe: atopowe zapalenie skory, terapia atopowego zapalenia skóry, pielęgnacja skóry, Calmapherol SC, SCORAD.
Mgr Izabela Szymczak,
prof. dr hab. n. med. Rafał Pawliczak Zakład Immunopatologii Katedra Alergologii, Immunologii i Dermatologii UM w Łodzi
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Rafał Pawliczak
Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest przewlekłą, nawrotową, zapalną dermatozą, która może koegzystować z innymi atopowymi, Ig-zależnymi chorobami, tj. alergią pokarmową, alergicznym nieżytem nosa, czy też astmą oskrzelową. AZS jest wynikiem złożonych interakcji pomiędzy czynnikami genetycznymi, epigenetycznymi, środowiskowymi oraz immunologicznymi, wraz z defektem bariery skórnej, i charakteryzuje się występowaniem okresów zaostrzeń i remisji (1–3).
Z perspektywy praktyki lekarskiej, AZS jest powszechnie spotykaną chorobą u dzieci < 5. roku życia. Warto zaznaczyć, że choroba ta może istotnie obniżać jakość życia zarówno pacjentów, jak i ich rodzin, w rezultacie czego prowadząc do wystąpienia poważnych socjoekonomicznych konsekwencji (4–8). Zatem skuteczna terapia AZS powinna przede wszystkim szybko eliminować objawy choroby, aby poprawić jakość życia pacjentów oraz zapobiegać występowaniu zaostrzeń. Z uwagi na nawrotowy i przewlekły przebieg choroby, ważnym elementem terapii AZS jest także dobra współpraca pomiędzy pacjentem a lekarzem.
Zgodnie z aktualnymi wytycznymi ekspertów Sekcji Dermatologicznej Polskiego Towarzystwa Alergologicznego i Sekcji Alergologii Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, a także międzynarodowymi standardami, terapia AZS powinna być połączeniem codziennej odpowiedniej pielęgnacji skóry z terapią emolientową, a także unikaniem ekspozycji na prowokujące czynniki drażniące i alergeny oraz leczeniem przeciwzapalnym (9,10).
Procesy pielęgnacyjne stanowią bardzo istotny element leczenia AZS (10). Systematyczne natłuszczanie suchej skóry pozytywnie wpływa na łagodzenie stanu zapalnego oraz zmniejszenie świądu. Dodatkowo, pielęgnacja skóry poprzez miejscowe stosowanie emolientu 3–4 razy/dobę może zredukować konieczność stosowania miejscowego glikokortykosteroidów (10,11). Odrębną grupą preparatów miejscowych, które z uwagi na zawartość aktywnych składników posiadają zarówno właściwości lecznicze, jak i wspomagające pielęgnację naskórka, są kosmeceutyki. Odbudowują one barierę naskórkową i przywracają jej prawidłową funkcję, a także zmniejszają miejscowy stan zapalny w AZS (10).
Preparat Calmapherol SC jest kremem niesteroidowym, zawierającym w swym składzie:
• sól cholinową (GPI) – pochodną lecytyny – innowacyjny, aktywny składnik pochodzenia roślinnego; sole GPI odgrywają istotną rolę w kontroli procesu zapalnego poprzez nadzorowanie uwalniania kwasów tłuszczowych; mają działanie ukierunkowane na redukcję podrażnień skóry oraz zaczerwienień, a także wykazują działanie łagodzące;
• tlenek cynku, siarczan cynku, siarczan miedzi – składniki o działaniu antybakteryjnym, przeciwzapalnym, regenerującym; posiadają właściwości gojące, szczególnie podrażnienia; skutecznie zmniejszają stany zapalne skóry;
• witaminę E – przywraca naturalne funkcje ochronne skóry, poprawia jej nawilżenie oraz zapobiega utracie wilgoci; posiada właściwości regenerujące podrażnioną, wrażliwą i suchą skórę; zmniejsza uczucie szorstkości i napięcia skóry oraz łagodzi zaczerwienienia;
• alantoinę – posiada właściwości łagodzące; jej działanie wzmacnia proces regeneracji naskórka.
Cel badania
Celem pracy była ocena skuteczności preparatu Calmapherol SC w leczeniu AZS przy użyciu systemu kontroli nasilenia AZS – SCORAD.
Materiały i metody
Do otwartego badania aplikacyjnego zostało włączonych 77 pacjentów, w tym 14 dzieci w wieku 3–17 lat oraz 63 osoby dorosłe w wieku 20–62 lat. Decyzja o kwalifikacji oraz udziale pacjenta w badaniu była podejmowana przez lekarza dermatologa w oparciu o kryteria diagnostyczne zaproponowane przez Hanifina i Rajkę, uwzględniające dane z wywiadu wstępnego, obraz kliniczny zmian skórnych oraz wybrane parametry laboratoryjne. Czas trwania choroby u pacjentów włączonych do badania wynosił : ≤ 1 miesiąc – 18% badanych; ≤ 1 rok – 48% badanych; > 1 rok – 34% badanych.
Badanie miało charakter otwartej, nierandomizowanej próby klinicznej typu „real-life”. Preparat Calmapherol SC zalecano pacjentom włączonym do badania stosować poprzez aplikację miejscową i pozostawienie do wchłonięcia minimum 2 razy dziennie, po uprzednim oczyszczeniu i wysuszeniu powierzchni skóry. Ocena stanu skóry pacjentów była dokonywana przez lekarza dermatologa na początku badania (przed zastosowaniem preparatu Calmapherol SC) oraz podczas jednej wizyty kontrolnej – po 1 miesiącu ± 2 tygodnie od rozpoczęcia badania (po zastosowaniu preparatu Calmapherol SC). Stopień nasilenia zmian u pacjentów z AZS, zarówno u dzieci, jak i dorosłych, oceniono na podstawie nasilenia obrzęków, strupów, rumienia, przeczosów, łuszczenia oraz lichenifikacji w skali od 0 do 3. Subiektywnej ocenie został również poddany stopień nasilenia świądu oraz zaburzeń snu w skali od 0 do 10. W skali procentowej oszacowano powierzchnię każdej części ciała objętej zmianami, z podziałem na przód oraz tył: głowy, kończyn górnych, tułowia, kończyn dolnych. W przypadku dłoni rozpatrywano tylko część przednią, a ocena okolicy krocza dotyczyła tylko pacjentów dorosłych. W oparciu o otrzymane wyniki oceny nasilenia zmian skórnych u pacjentów został określony SCORAD przy użyciu kalkulatora SCORAD. SCORAD jest systemem, a zarazem narzędziem służącym do oceny nasilenia AZS. Otrzymane wyniki zostały poddane analizie statystycznej. Zmienne ciągłe zostały przedstawione jako średnie i błąd standardowy średniej (Mean ± SEM). Normalność rozkładu została zweryfikowana przy użyciu testu Shapiro–Wilka. W celu porównania zmiennych ciągłych w dwóch grupach zależnych z rozkładem zbliżonym do rozkładu normalnego zastosowano test t-Studenta.
Wyniki
W przeprowadzonym badaniu u wszystkich pacjentów została zaobserwowana poprawa stanu skóry, a zarazem zmniejszenie nasilenia AZS. Wykazano istotną statystycznie redukcję objawów AZS podczas wizyty kontrolnej, po wdrożeniu leczenia miejscowego preparatem Calmapherol SC. W czasie pierwszej wizyty objawy AZS zostały ocenione: rumień 2,1 ± 0,10; przeczosy 0,90 ± 0,08; lichenifikacja 1,32 ± 0,10; obrzęki 1,03 ± 0,08;
Rycina 1a. Redukcja objawów AZS (rumień, przeczosy, lichenifikacja) po zastosowaniu terapii miejscowej preparatem Calmapherol SC. Otrzymane wyniki zostały uśrednione i przedstawione jako średnie ± średni błąd średniej (Mean ± SEM) dla rumienia, przeczosów, lichenifikacji odpowiednio przed i po zastosowaniu terapii miejscowej preparatem Calmapherol SC oraz poddane analizie statystycznej. Wykazano różnice istotne statystycznie na poziomie *p < 0,05
Rycina 1b. Redukcja objawów AZS (obrzęk, strupy, łuszczenie) po zastosowaniu terapii miejscowej preparatem Calmapherol SC. Otrzymane wyniki zostały uśrednione i przedstawione jako średnie ± średni błąd średniej (Mean ± SEM) dla obrzęku, strupów, łuszczenia odpowiednio przed i po zastosowaniu terapii miejscowej preparatem Calmapherol SC oraz poddane analizie statystycznej. Wykazano różnice istotne statystycznie na poziomie *p < 0,05
strupy 1,46 ± 0,10; łuszczenie 1,43 ± 0,08. Analiza wyników pochodzących z oceny stanu zmian skórnych u pacjentów wykazała istotną statystycznie redukcję objawów AZS, które wynosiły: rumień 0,81 ± 0,08; przeczosy 0,21 ± 0,05; lichenifikacja 0,43 ± 0,07; obrzęki 0,21 ± 0,05; strupy 0,36 ± 0,06; łuszczenie 0,43 ± 0,06. Redukcję objawów AZS ocenioną podczas wizyty kontrolnej po wdrożeniu terapii miejscowej preparatem Calmapherol SC przedstawiają ryciny 1a i 1b.
Na podstawie analizy wyników oceny nasilenia świądu po zastosowaniu preparatu Calmapherol SC wykazano istotną statystycznie redukcję świądu z 4,62 ± 0,21 do 2,29 ± 0,19 u pacjentów z AZS (rycina 2).
Subiektywnej ocenie pacjenta zostało poddane także nasilenie zaburzeń snu w skali od 1 do 10. Podczas pierwszej wizyty zaburzenia snu wynosiły średnio 1,77 ± 0,19. Po zastosowaniu terapii miejscowej preparatem Calmapherol SC wykazano istotne statystycznie zmniejszenie nasilenia zaburzeń snu do 0,71 ± 0,12. Rycina 3 przedstawia zmniejszenie nasilenia zaburzeń snu po zastosowaniu terapii miejscowej preparatem Calmapherol SC.
Rycina 2. Redukcja świądu po zastosowaniu preparatu Calmapherol SC u pacjentów z AZS. Otrzymane wyniki zostały uśrednione i przedstawione jako średnia ± średni błąd średniej (Mean ± SEM) dla nasilenia świądu odpowiednio przed i po zastosowaniu terapii miejscowej preparatem Calmapherol SC oraz poddane analizie statystycznej. Wykazano różnicę istotną statystycznie na poziomie *p < 0,05
Rycina 3. Redukcja nasilenia zaburzeń snu po zastosowaniu miejscowej terapii preparatem Calmapherol SC u pacjentów z AZS. Otrzymane wyniki zostały uśrednione i przedstawione jako średnia ± średni błąd średniej (Mean ± SEM) dla nasilenia zaburzeń snu odpowiednio przed i po zastosowaniu terapii miejscowej preparatem Calmapherol SC oraz poddane analizie statystycznej. Wykazano różnicę istotną statystycznie na poziomie *p < 0,05
Rycina 4. Redukcja wskaźnika SCORAD po zastosowaniu preparatu Calmapherol SC u pacjentów z AZS. Otrzymane wyniki zostały uśrednione i przedstawione jako średnia ± średni błąd średniej (Mean ± SEM) dla wskaźnika oceny nasilenia AZS – SCORAD odpowiednio przed i po zastosowaniu terapii miejscowej preparatem Calmapherol SC oraz poddane analizie statystycznej. Wykazano różnicę istotną statystycznie na poziomie *p < 0,05
Średni SCORAD, określony na podstawie stanu zmian skórnych, nasilenia świądu i zaburzeń snu, podczas pierwszej wizyty wynosił 36,1 ± 1,35, a podczas wizyty kontrolnej 12,1 ± 0,9. Analiza otrzymanych wyników wykazała istotną statystycznie redukcję wskaźnika SCORAD (rycina 4).
Dyskusja
Na zachowanie prawidłowej funkcji bariery naskórkowej składają się 3 elementy: prawidłowe wykształcenie warstwy rogowej z kopertą rogową, sieć komórek Langerhansa, a także ciasne połączenia (tight junctions) (12). Po- łączenia pomiędzy keratynocytami w warstwie rogowej skóry są stabilizowane przez liczne lipidy: ceramidy (40–50%), cholesterol (25–30%) oraz wolne kwasy tłuszczowe (10–20%). Stanowi to doskonałą ochronę przed utratą wody z naskórka oraz potencjalną penetracją antygenów (13,14).
Z uwagi na złożony, wieloczynnikowy i nie w pełni poznany patomechanizm AZS, w terapii tej choroby wykorzystuje się postępowanie kompleksowe. Działanie lecznicze jest zatem ukierunkowane na czynniki biorące udział w etiopatogenezie choroby. Wśród czynników mających wpływ na rozwój AZS szczególną uwagę zwraca się na defekt bariery naskórkowej. Występowanie nieprawidłowości w obrębie białek koperty rogowej zostało uznane w ostatnich latach za punkt centralny mechanizmu patogenetycznego zmian skórnych w AZS oraz rozwoju marszu alergicznego (14,15). Wśród innych przyczyn występowania defektu bariery naskórkowej u osób z AZS możemy wyróżnić: mutacje w genie filagryny – białka wchodzącego w skład koperty rogowej, zaburzenia składu oraz metabolizmu lipidów występujących w warstwie rogowej. Wpływ na niewydolność bariery naskórkowej mają także: występowanie zaburzeń w konstrukcji tight junctions, zwiększona aktywność proteaz serynowych, nadprodukcja cytokin typu Th2, hamowanie funkcji peptydów antybakteryjnych. W efekcie tych nieprawidłowości, u osób z AZS wzrasta przepuszczalność bariery naskórkowej oraz spada integralność warstwy rogowej (16). Powoduje to szereg procesów patologicznych, prowadzących do pojawienia się klinicznych cech AZS.
Standardy terapeutyczne leczenia AZS podkreślają, iż podstawę leczenia stanowi połączenie właściwej pielęgnacji skóry z unikaniem ekspozycji na czynniki drażniące oraz alergeny, a także leczenie przeciwzapalne. Zgodnie z rekomendacjami European Academy of Dermatology and Venereology istotne znaczenie ma zwalczanie defektu bariery naskórkowej poprzez jej ochronę oraz naprawę, a także redukcję występującego subklinicznego zapalenia w terapii AZS (10). Istnieją dane literaturowe wskazujące na to, że prawidłowa pielęgnacja skóry u dzieci z AZS może zapobiec rozwojowi marszu alergicznego, a tym samym samego AZS. Niemniej jednak, zagadnienie to wymaga dalszych badań (17,18).
W leczeniu AZS zwraca się także dużą uwagę na terapię miejscową chorobowych zmian skórnych preparatami zawierającymi kortykosteroidy. Należy jednak pamiętać, że wyniki badań klinicznych wskazują na różnice osobnicze w ich absorpcji i działaniu. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku kortykosteroidoterapii u dzieci, z uwagi na różnice występujące na poziomie zdolności wchłaniania, których przyczyną są różnice w budowie anatomicznej skóry niemowlęcia i dorosłego człowieka. W myśl ogólnej zasady stosowania preparatów steroidowych, stosuje się je krótko (kilka dni), a po wystąpieniu poprawy zastępuje się je słabszymi. Dane literaturowe wskazują także, że długotrwała terapia kortykosteroidowa u 13% stosujących ją pacjentów prowadzi do wytworzenia reakcji alergicznej na te preparaty. Terapia kortykosteroidowa niesie za sobą również potencjalne ryzyko wystąpienia objawów ubocznych, np. w postaci ścieńczenia naskórka (19). Wymusiło to poszukiwanie nowych możliwości terapeutycznych w leczeniu miejscowym AZS. Właściwa pielęgnacja skóry obejmuje zabiegi skierowane na przywrócenie, a następnie utrzymanie prawidłowego nawilżenia oraz odbudowanie płaszcza lipidowego skóry. Zabiegi pielęgnacyjne powinny być oparte na stosowaniu hypoalergicznych kosmeceutyków w postaci kremów, zawiesin, mydeł bogatych w aktywne składniki o działaniu nawilżająco-kojącym. Preparat Calmapherol SC ma dodatkowo działanie przeciwzapalne oraz redukujące świąd, uelastyczniające skórę i tworzące film ochronny dla skóry.
Wnioski
Preparat Calmapherol SC jest kremem niesteroidowym skutecznym w terapii miejscowej AZS. Otrzymane wyniki potwierdzają zasadność stosowania preparatu Calmapherol SC w pielęgnacji skóry u pacjentów z AZS. Z uwagi na nowatorski i bogaty skład, ma on dużą skuteczność w terapii AZS. Preparat ten może być stosowany zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Wykazuje działanie przeciwświądowe oraz działanie przeciwzapalne. Poza wysoce skutecznym działaniem pielęgnacyjnym, w przeprowadzonym badaniu została wykazana również redukcja zaburzeń snu u pacjentów z AZS stosujących preparat Calmapherol SC.
Nadesłano: 3.08.2016 r. Przyjęto do druku: 31.08.2016 r.
Adres do korespondencji:
prof. Rafał Pawliczak Zakład Immunopatologii
Katedra Alergologii, Immunologii i Dermatologii UM w Łodzi ul. Żeligowskiego 7/9, pok. 122, 90–752 Łódź e-mail: rafal.pawliczak@csk.umed.lodz.pl
Piśmiennictwo:
1. Garmhausen D., Hagemann T., Bieber T. i wsp.: Characterization of different courses of atopic dermatitis in adolescent and adult patients. Allergy 2013, 68 (4): 498–506.
2. Schlapbach C., Simon D.: Update on skin allergy. Allergy 2014, 69 (12): 1571–1581.
3. Atopowe zapalenie skóry – aktualne wytyczne terapeutyczne. Stanowisko ekspertów Sekcji Dermatologicznej Polskiego Towarzystwa Alergologicznego i Sekcji Alergologicznej Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Lek POZ [Internet]. [cited 2016 Aug 24]; Available from:
http://www.termedia.pl/Atopowe-zapalenie-skory-aktualne-wytyczne-terapeutyczne-Stanowisko-ekspertow-Sekcji-Dermatologicznej-Polskiego-Towarzystwa-Alergologicznego-i-Sekcji-Alergologicznej-Polskiego-Towarzystwa-Dermatologicz,98,26146,0,0.html
4. Lewis-Jones S.: Quality of life and childhood atopic dermatitis: the misery of living with childhood eczema. Int J Clin Pract 2006, 60 (8): 984–992.
5. Eller E., Kjaer H.F., Høst A. i wsp.: Development of atopic dermatitis in the DARC birth cohort. Pediatr Allergy Immunol Off Publ Eur Soc Pediatr Allergy Immunol 2010, 21 (2 Pt 1): 307–314.
6. Brown M.M., Chamlin S.L., Smidt A.C.: Quality of life in pediatric dermatology. Dermatol Clin 2013, 31 (2): 211–221.
7. Silverberg J.I., Hanifin J.M.: Adult eczema prevalence and associations with asthma and other health and demographic factors: a US population-based study. J Allergy Clin Immunol 2013, 132 (5): 1132–1138.
8. Bozek A., Jarzab J.: Epidemiology of IgE-dependent allergic diseases in elderly patients in Poland. Am J Rhinol Allergy 2013, 27 (5): e140–145.
9. Wollenberg A., Oranje A., Deleuran M. i wsp.: ETFAD/EADV Eczema task force 2015 position paper on diagnosis and treatment of atopic dermatitis in adult and paediatric patients. J Eur Acad Dermatol Venereol JEADV 2016, 30 (5): 729–747.
10. Eichenfield L.F., Tom W.L., Berger T.G. i wsp.: Guidelines of care for the management of atopic dermatitis: Section 2. Management and treatment of atopic dermatitis with topical therapies. J Am Acad Dermatol 2014, 71 (1): 116–132.
11. Kircik L.H., Del Rosso J.Q.: Nonsteroidal treatment of atopic dermatitis in pediatric patients with a ceramidedominant topical emulsion formulated with an optimized ratio of physiological lipids. J Clin Aesthetic Dermatol 2011, 4 (12): 25–31.
12. Kubo A., Nagao K., Amagai M.: Epidermal barrier dysfunction and cutaneous sensitization in atopic diseases. J Clin Invest 2012, 122 (2): 440–447.
13. Elias P.M.: Epidermal lipids, barrier function, and desquamation. J Invest Dermatol 1983, 80 Suppl: 44s–49s.
14. Cork M.J., Robinson D.A., Vasilopoulos Y. i wsp.: New perspectives on epidermal barrier dysfunction in atopic dermatitis: gene-environment interactions. J Allergy Clin Immunol 2006, 118 (1): 3–23.
15. Weidinger S., Illig T., Baurecht H. i wsp.: Loss-offunction variations within the filaggrin gene predispose for atopic dermatitis with allergic sensitizations. J Allergy Clin Immunol 2006, 118 (1): 214–219.
16. Wollenberg A., Frank R., Kroth J., Ruzicka T.: Proactive therapy of atopic eczema – an evidence-based concept with a behavioral background. J Dtsch Dermatol Ges J Ger Soc Dermatol JDDG 2009, 7 (2): 117–121.
17. Ying S., Zhang G., Gu S., Zhao J.: How much do we know about atopic asthma: where are we now? Cell Mol Immunol 2006, 3 (5): 321–332.
18. Simpson E.L., Berry T.M., Brown P.A., Hanifin J.M.: A pilot study of emollient therapy for the primary prevention of atopic dermatitis. J Am Acad Dermatol 2010, 63 (4): 587–593.
19. Corazza M., Mantovani L., Maranini C. i wsp.: Contact sensitization to corticosteroids: increased risk in long term dermatoses. Eur J Dermatol EJD 2000, 10 (7): 533–535.